Podkliniczne mastitis z podwyższeniem poziomu komórek somatycznych w stadzie krów mlecznych – opis przypadku

Poziom komórek somatycznych w mleku uważany jest za jeden z podstawowych wskaźników zdrowotności wymienia. W wyniku regeneracji nabłonka tkanki gruczołowej, do mleka dostają się uszkodzone i zużyte komórki stanowiące około 70% ogólnej liczby komórek somatycznych u zdrowej krowy. Pozostałe 20 – 30% stanowią białe ciałka krwi przechodzące do mleka z krwi. Za prawidłowy poziom komórek somatycznych w mleku zdrowej krowy uważa się liczbę od 50 do 200 tys/ml – jest to wartość graniczna pomiędzy zdrowym a chorym gruczołem. Zdecydowaną większość powinny stanowić komórki nabłonkowe naturalnie występujące w mleku. Zachwianie proporcji na korzyść drobnoustrojów lub leukocytów każdorazowo świadczy o stanie zapalnym wynikającym z zakażenia patogenami lub uszkodzenia mechanicznego wymienia, ćwiartki lub strzyka.

Na liczbę komórek somatycznych niewielki wpływ mają również czynniki środowiskowe, takie jak faza laktacji, wiek krowy czy też moment wycielenia. Ocenia się że dziedziczność w przypadku poziomu komórek somatycznych jest znikoma i nie należy brać jej pod uwagę rozpatrując przyczynę utrzymujących się problemów z podwyższonym poziomem KS u wybranej sztuki.

Obecnie w Polsce mleko surowe w klasie Extra powinno zawierać < 100 tys drobnoustrojów w 1 ml mleka oraz < 400 tys KS/ml. Szczegółowe wskazania dla poszczególnych klas przedstawiono w Tabeli 1.

Tabela 1. Klasy mleka wg wskazań Unii Europejskiej  i Federacji Rosyjskiej

Podwyższona liczba KS ma negatywny wpływ na wiele czynników:

– powoduje obniżenie wydajności mlecznej (od 0,5 do 1kg dziennie)

– wpływa na zachwianie stosunku białka do tłuszczu – mleko ma gorszą jakość, jest mniej przydatne do przetwórstwa

– liczba KS powyżej 400tys/ml eliminuje mleko ze sprzedaży lub znacznie obniża cenę skupu (mleko pozaklasowe) powodując spadek ekonomiki produkcji

Najważniejszym czynnikiem w obniżaniu liczby KS jest ustalenie przyczyny pogorszenia stanu zdrowotnego wymienia. W każdym przypadku pewnym jest zachwianie statusu immunologicznego organizmu oraz osłabienie zdolności regeneracyjnych wymienia.

Opisywany przypadek dotyczy stada krów mlecznych liczącego 40 sztuk, w tym 30 krów dojnych. W październiku 2016 roku pojawił się problem z podwyższoną liczbą KS w mleku zbiorczym co wiązało się z obniżeniem wynagrodzenia za mleko w skupie. Powtarzający się problem spowodował wystosowanie przez mleczarnię pisma informującego o konieczności podjęcia działań zmierzających do zniwelowania problemu. Początkowo, na podstawie druków oceny, przeprowadzono weryfikację wszystkich krów w celu wskazania sztuk u których występuje największy problem z podwyższoną liczbą KS. Następnie pobrano mleko osobno z każdej ćwiartki i poddano je badaniu na obecność KS. Ćwiartki, z których otrzymywano mleko z najwyższą liczbą, wyeliminowano z doju do mleka zbiorczego. Dodatkowo, wdrożono następujący schemat leczenia:

– podanie preparatu immunostymulującego opartego na inaktywowanych szczepach bakteryjnych – zanotowano brak wyraźnego efektu terapeutycznego

– na podstawie wykonanego posiewu mleka, stwierdzono zakażenie aureus oraz E. coli (u niektórych sztuk – hemolityczne)

– wykonany antybiogram wykazał wrażliwość szczepów na marbofloksacynę oraz średnią wrażliwość na cefalotynę

– włączono antybiotyk – marbofloksacynę w dawce 2 mg/1 kg m. c.

– część krów otrzymywała w międzyczasie tuby dowymieniowe z cefalosporyną – efekt terapeutyczny średni.

Wobec ciągłego wzrostu liczby KS u niektórych sztuk, wdrożono zmiany w higienie doju:

– jednorazowe ręczniki dla każdej krowy

– sztuki zakażone aureus dojone były na końcu aby ograniczyć rozprzestrzenianie bakterii w stadzie

– dezynfekcja aparatu udojowego między dojami

– dipping po każdym doju

Po zastosowaniu terapii lekowej zmierzającej do eliminacji drobnoustrojów chorobotwórczych, wobec niezadowalającego efektu, zastosowano bolus mineralno – ziołowy obniżający liczbę komórek somatycznych w mleku poprzez wzmacnianie tkanek wymienia i stymulację odporności całego organizmu.

Schemat leczenia wraz z wynikami z próbnych dojów przedstawiono w Tab. 2.

W wyniku zastosowanego leczenia, udało się obniżyć zawartość KS w mleku zbiorczym. U kilku sztuk nastąpiła wyraźna redukcja KS – zastosowane preparaty wraz ze zmianami w zarządzaniu higieną doju przyniosły spodziewany efekt. Wzajemne współdziałanie podanego antybiotyku oraz składników ziołowych i mikroelementów zawartych w bolusie pozwoliło na uzyskanie wyników próbnych dojów na dużo lepszym poziomie.

U kilku sztuk poziom KS utrzymał się na wysokim poziomie (nawet z niewielkim wzrostem). Aktywizacja układu immunologicznego na kilku poziomach (antybiotyk, mieszanka ziołowa) u niektórych sztuk początkowo prowadzić może do zwiększonej immunosupresji co uwidacznia się w pierwszym badaniu mleka podwyższoną liczbą KS (utrzymującą się lub wzrastającą) i uwidaczniać się może w postaci zapalenia wymienia. Z upływem czasu status immunologiczny organizmu stabilizuje się na stałym poziomie prowadząc do spadku poziomu KS i poprawy stanu zdrowia gruczołu mlekowego, co powinno być widoczne w kolejnym badaniu.

W przypadku krów z długotrwałym podwyższeniem poziomu KS w mleku, pogorszenie statusu zdrowotnego wynika najczęściej z kilku czynników. Wdrożenie zmian związanych z higieną doju, żywieniem, jakością paszy oraz zastosowanie odpowiednich środków terapeutycznych, prowadzić będzie do poprawy stanu zdrowia. Wybierając preparat wspomagający funkcjonowanie gruczołu mlekowego, dobrym sposobem jest zastosowanie naturalnych środków wpływających na poprawę statusu immunologicznego całego organizmu, zachowując jednocześnie produkcyjność krowy na odpowiednim poziomie i unikając okresu karencji.

lek. wet. Leszek Mańkowski