Poprawa stanu zdrowotnego racic w stadzie krów mlecznych – opis przypadku

Choroby racic i nóg są jednymi z częstszych schorzeń w stadach krów wysokowydajnych i jedną z ważniejszych przyczyn brakowania. Szacuje się, że obecnie usuwaniu ze stada w związku z problemami zdrowotnymi racic podlega około 10 – 15% krów. W stadach o zwiększonej wydajności procent ten może być większy i dochodzić do 30. W opracowywanych obecnie programach hodowlanych selekcja krów w oparciu o stan zdrowotny racic nie jest tak istotna jak mleczność czy budowa wymienia, a to właśnie choroby układu ruchu skracają w dużym stopniu okres użytkowania krów. Według obecnych danych, średnia ilość laktacji u krów rasy HF wynosi około 2,45. Tak niski wynik nie pozwala na wykorzystanie pełnego potencjału krowy skoro szczyt mleczności wypada w 3 – 4 laktacji.

Do najważniejszych czynników pogarszających zdrowotność racic zalicza się błędy żywieniowe (podkliniczna kwasica o przedłużonym przebiegu), niska częstotliwość lub brak korekcji racic, brak odpowiednich zabiegów higienicznych (kąpiele racic, wymiana ściółki), wypas na nieodpowiednim podłożu (zbyt błotniste lub kamieniste) oraz niedobory mineralno – witaminowe (Ca, P, Zn, Se, biotyna). Krowy, u których występują schorzenia układu ruchu stają się osowiałe, pobierają mniej paszy, a co za tym idzie spada u nich wydajność mleczna. W przypadku zakażeń bakteryjnych dochodzi podwyższona ciepłota ciała, apatia i brak apetytu związane z postępującym stanem zapalnym.

Postępowanie profilaktyczne – suplementacja mineralno-witaminowa, poprawia funkcjonowanie racic. W ostatnim czasie popularna w tym zakresie stała się biotyna (witamina H). Stymuluje ona wytwarzanie keratyny oraz substancji cementującej rogu racicowego poprzez zwiększenie zawartości tłuszczu w rogu racicowym co skutkuje zmniejszeniem zawartości wody w tej tkance i utwardzeniem racicy. U krów u których występują schorzenia racic stwierdza się niższą zawartość biotyny we krwi niż u krów zdrowych. Podobnie istotnym związkiem jest cynk, który odpowiada za właściwe funkcjonowanie skóry i jej wytworów.

Opisywany przypadek dotyczy stada krów mlecznych liczącego 60 sztuk krów dojnych plus sztuki zasuszone i młodzież. Schemat żywienia obejmował TMR skarmiany na stole paszowym. Obora jest pod stałym nadzorem żywieniowca (kontrola dawki). W maju 2017 roku pojawił się problem u kilkunastu sztuk związany ze zmianami w obrębie kończyn – zwłaszcza tylnych. Właściciele i opiekunowie zauważyli u niektórych sztuk nasilające się kulawizny, dłuższy czas polegania, mniejsze spożycie paszy oraz obniżoną wydajność.

Stado zostało poddane weryfikacji w celu wskazania sztuk z zaburzeniami w obrębie kończyn. Kulawizny oceniano z wykorzystaniem specjalnego programu, według 4-stopniowych algorytmów ustalonych przez producenta oraz wizualnie w 5-stopniowej skali. Ocena lokomocji opiera się na obserwacji krowy w pozycji stojącej oraz w ruchu, każda oceniana krowa otrzymuje wybrany stopień zgodnie z opisem:

1: postawa normalna – w pozycji stojącej i podczas chodu linia grzbietu jest prosta, nogi i racice prawidłowo ustawione.

2: lekka kulawizna – w pozycji stojącej linia grzbietu prosta, podczas chodu lekko łukowata; podkliniczna forma kulawizny.

3: umiarkowana kulawizna – stoi i porusza się z łukowato wygiętym grzbietem, stawia krótkie kroki jedną lub kilkoma nogami; podkliniczna forma kulawizny.

4: kulawizna – łukowato wygięty grzbiet w pozycji stojącej i podczas chodu, krowa utyka na jedną lub więcej kończyn, widoczna kulawizna; kliniczna postać kulawizny racic.

5: ostra kulawizna – grzbiet mocno wygięty, krowa nie chce stawiać i obciążać przynajmniej jednej kończyny, może mieć trudności w podnoszeniu się z pozycji leżącej lub w ogóle nie chce wstawać; kliniczna postać kulawizny.

Następnie przeprowadzono badanie dodatkowe w obrębie szpary międzyracicznej oraz koronki uzupełniając dokonaną wcześniej ocenę wybranych krów.

Zdiagnozowano następujące problemy: zanokcica (Interdigital dermatitis); ropowica szpary międzyracicznej (Interdigital abscess); wrzód podeszwy (ulcus); choroba Mortellaro (Digital dermatitis).

Wdrożono kilka kroków w celu wyleczenia kulawizn i ograniczenia ryzyka wystąpienia nowych:

Korekcja racic. Korekcja racic jest ważnym elementem zapobiegania i leczenia schorzeń racic. Zabieg ten przeprowadziła zewnętrzna firma. Przeprowadzono korekcję, usunięto owrzodzenia z założeniem opatrunków.
Higiena. Przeprowadzono dezynfekcję budynków i sprzętu. Odkażono korytarze i przejścia oraz wymieniono ściółkę.
Leczenie. Miejscowe leczenie antybiotykami w sprayu lub w proszku. Zanokcicę i chorobę Mortellaro poddano leczeniu według zalecanych schematów tj. ceftiofur 50 mg/ml i ketoprofen 150 mg/ml. U niektórych sztuk, w przypadku braku efektu podano po 10 dniach oksytetracyklinę 20 mg/kg m.c. Stosowano też ogólnodostępne środki bakteriobójcze do posypywania na podłoże i na racice.
Kąpiele – ze względów technicznych nie udało się ich wprowadzić.
Obserwacja. Wprowadzono stałą rutynową obserwację krów w stadzie. Obserwacja taka wymaga pewnego doświadczenia, jednak istnieją pomocne wskazówki pozwalające ustalić czy istnieje problem oraz jaka jest jego skala.

Wszystkie środki, które zostały wprowadzone dały znaczną poprawę u kilku sztuk. Reszta zwierząt wykazała jedynie lekkie zmniejszenie objawów wizualnych w obrębie racic jak i nieznaczne zmniejszenie stopnia kulawizny. Wobec braku zadowalających efektów leczenia, właściciele zdecydowali się na podanie krowom problematycznym preparatu wspomagającego mineralno-witaminowego w formie bolusa podawanego dożwaczowo przy użyciu aplikatora.

Po 2 – 3 tygodniach zauważono znaczne ograniczenie zmian oraz poprawę lokomocji krów. W ocenie subiektywnej właścicieli pod zastosowaniu preparatu wspomagającego nastąpiła szybsza poprawa wizualna zmian na racicach. Szybciej też wracała sprawność ruchowa. W Tabeli 1. przedstawiono wyniki badania z wykorzystaniem programu do oceny racic oraz oceny wizualnej wykonanej przed i po zastosowaniu bolusa.

Przyjęty schemat postępowania stosowano na nowych sztukach dołączając podanie bolusów w tym samym czasie. Dało to znacznie szybszy powrót do zdrowia (subiektywna ocena – ok. 10 dni szybciej) w porównaniu do krów, u których najpierw zastosowano środki farmakologiczne a dopiero później podano bolusy.

Poprawa dobrostanu krów i ich dłuższe eksploatowanie dzięki zapewnieniu zdrowotności racic wymaga doświadczenia i odpowiedniego zarządzania, jest to jednak działanie bardzo opłacalne. Warto stosować preparaty wspomagające funkcjonowanie układu ruchu u bydła. Ważnym aspektem jest również właściwa opieka weterynaryjna oraz doradztwo dla hodowców w zakresie profilaktyki oraz wprowadzania zmian, które pozytywnie wpływają na stan racic.

Lek. wet. Tomasz Kowalski
Gab. wet. Świat czworonoga
ul. Partyzantów 10
22-630 Tyszowce
pow. tomaszowski, woj. Lubelskie