Uzupełnianie niedoborów mineralno-witaminowych w okresie okołorujowym u krów mlecznych – opis przypadku

Płodność krów jest jednym z najistotniejszych wskaźników ekonomii produkcji. Problemy z rozrodem klasyfikowane są jako jedne z najczęstszych w hodowli krów mlecznych. W ostatnich latach problem ten pogłębia się z uwagi na rosnącą wydajność mleczną oraz problemy z dostosowaniem dawki energetycznej do potrzeb krów. Pojawiające się zaburzenia związane z rozrodem powtarzają się i mają tendencję do negatywnego wpływu na wiele czynników związanych zarówno z rują jak i okresem inseminacyjnym.

Do najczęstszych problemów w rozrodzie zaliczyć można:
– brak skuteczności zabiegów inseminacji oraz ich powtarzanie
– wydłużenie okresu międzywycieleniowego
– wydłużenie okresu międzyrujowego
– wydłużenie okresu od wycielenia do pierwszej rui

Wskaźnik zacieleń jest podstawową informacją o statusie rozrodczym stada. Jego obniżenie generuje dodatkowe koszty związane z przedłużającym się okresem międzywycieleniowym oraz oczekiwaniem na kolejną ruję. Stwarza to zagrożenie wydłużania się późniejszej laktacji, pod koniec której ilość mleka pozyskiwanego od krowy jest znacznie niższa w porównaniu z prawidłowo przebiegającą laktacją. Niedostosowanie potrzeb żywieniowych, a w szczególności skarmianie zbyt dużą ilością zbyt energetycznej paszy powoduje otłuszczanie się krów, a w konsekwencji problemyz kolejnym zacieleniem. Sytuacja taka powtarzać się będzie ilekroć popełniane będą błędy żywieniowe związane ze zwiększoną podażą energii w stosunku do zbyt niskiej podaży witamin i mikroelementów.

Uważna obserwacja problemów z rozrodem może wspomóc ustalenie ich przyczyn, które często związane są z nieprawidłowym żywieniem lub niedoborami mineralno-witaminowymi. Może to mieć wpływ na wydłużenie okresu od wycielenia do pierwszej rui (powyżej 60 dnia) i być związanym z niedoborami energetycznymi w okresie przejściowym. Natomiast wydłużenie okresu międzyrujowego powyżej 30 dni może być efektem wczesnej zamieralności zarodków. Wszystkie problemy okresu rozrodczego jakie pojawiają się w stadzie powinny być diagnozowane, opisywane a przede wszystkim konfrontowane z wynikami całej grupy, aby uzyskać odpowiedź i wprowadzić działania mające na celu ustabilizowanie sytuacji. Co ważne, w diagnozowaniu źródła problemu powinni brać udział zarówno hodowca jak i lekarz weterynarii oraz zootechnik/żywieniowiec pracujący ze stadem.

Żywienie krów zwłaszcza w okresie zasuszenia i w okresie przejściowym jest głównym czynnikiem warunkującym jakość rui która ma nastąpić po wycieleniu. Przyjmuje się, że niedobory witaminowo – mineralno – energetyczne są największym problemem krów wysokowydajnych, które w okresie przejściowym mobilizują swój organizm do produkcji mleka a nie do rozrodu. Jak powszechnie wiadomo, najpopularniejsze obecnie w Polsce krowy holsztyńsko-fryzyjskie prezentują dobre wskaźniki rozrodu i skuteczność zacieleń, ale wskutek wysokiej wydajności a także większej obsady (mniejsza możliwość obserwacji i dopasowania żywienia do danej sztuki) diagnozuje się u nich większą ilość zaburzeń rozrodu. Obrazuje to Wykres 1. opracowany przez Instytut Gospodarki Rolnej, który prezentuje rosnącą rokrocznie wydajność mleczną i zarazem spadek pogłowia krów mlecznych.

Jest to wynik pracy hodowlanej oraz doskonalenia hodowli i żywienia zwierząt, ale generuje to również wspomniane problemy związane z rozrodem krów mlecznych.

Dodatki żywieniowe w okresie rozrodu
Aby poprawić funkcjonowanie krów, a przede wszystkim uzupełnić powstałe niedobory witaminowo – mineralno – energetyczne, zaleca się stosowanie dodatków, które mają pozytywny wpływ na różne aspekty rozrodu krów.

Preparaty energetyczne
Ujemny bilans energii może wpływać na zmniejszenie sekrecji hormonu LH, a co za tym idzie pogorszeniu ulegnie funkcjonowanie jajników i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Przesunięcie owulacji w czasie skutkować będzie wydłużeniem okresu od wycielenia do pierwszej rui. W tym miejscu zaznaczyć trzeba również konieczność wnikliwej oceny BCS krów przed rują, jego spadek jest bowiem jasnym odzwierciedleniem niedoborów energetycznych w dawce. Poza właściwym żywieniem w okresie zasuszenia, warto zwrócić uwagę na poprawę dawki żywieniowej tak, aby zachęcić krowę do jej pobierania (ważny aspekt wyboru odpowiedniego momentu koszenia i właściwego przygotowania kiszonki), można zwiększyć udział pasz treściwych (pamiętając o odpowiednim zbilansowaniu dawki), zwiększyć udział kiszonki z kukurydzy czy dodać nasion rzepaku. Skutecznym rozwiązaniem (ograniczonym czasowo) mogą być również dodatki takie jak tłuszcz chroniony, gliceryna, glikol propylenowy czy propionian sodu.

β-karoten
Ten barwnik będący jednocześnie prekursorem witaminy A ma duże znaczenie w żywieniu okołoporodowym. Odpowiada między innymi za lepszą manifestację objawów rujowych, regularność cyklu płciowego i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego. Niedobory β-karotenu wynikają z faktu, że coraz większa ilość krów utrzymywana jest w budynkach całorocznie zamkniętych, a każdy proces konserwowania i przetwarzania paszy powoduje spadek tego składnika w dawce pokarmowej. Ponadto w okresie okołowycieleniowym β-karoten kumuluje się w siarze, co powoduje że jego stężenie w organizmie krowy znacznie spada. Koniecznym jest więc uzupełnianie tego składnika zwłaszcza w okresie od późnej jesieni do wczesnej wiosny. Największa koncentracja β-karotenu jest w młodych roślinach (trawy, świeże siano) dostępnych do skarmiania od późnej wiosny do wczesnej jesieni. Dobrym źródłem tego składnika jest marchew, która powinna być włączana do dawki pokarmowej na okres zimowy. Podając β-karoten nie można zapomnieć o tłuszczu, który jest niezbędny do przyswojenia i wykorzystania zarówno prowitaminy jak i samej witaminy A.

Miedź
Mikroelement o dużym znaczeniu w prawidłowym przebiegu wielu przemian w organizmie. Jest kofaktorem licznych enzymów, jest związana z albuminami i bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek. Jej niedobór jest trudny do zauważenia i występuje najczęściej w formie podklinicznej, gdyż pierwszym sygnałem najczęściej jest spadek apetytu (rzadko wiązany ze spadkiem poziomu miedzi w organizmie). Miedź wpływa również na prawidłową budowę racic i rogów oraz kolagenu i elastyny. Jej niedobór może powodować brak rui lub brak jej objawów, resorpcję zarodków oraz wydłużenie okresu międzywycieleniowego. Znaczny niedobór miedzi może nawet prowadzić do całkowitej niepłodności. Poza kontrolą miedzi w glebie stosować można również siarczan miedzi lub związki chelatowe.

Kwasy omega-3
Największa ich ilość znajduje się w olejach rybim oraz lnianym. Mają wyjątkowo korzystny wpływ na rozród oraz odporność organizmu. Przyjmuje się, że odpowiadają one m. in. za zmniejszenie sekrecji PGF2α przez błonę śluzową macicy, co zmniejsza zagrożenie lizą ciałka żółtego. Ponadto, kwasy omega-3 stymulują działanie interferonu (τ), który produkowany jest przez zarodek od około 10 dnia ciąży. W opinii współczesnych naukowców, zarodki krów holsztyńsko-fryzyjskich produkują zbyt małe ilości tego interferonu, który odpowiada także za zahamowanie syntezy prostaglandyny PGF2α. W efekcie następuje przyspieszona liza ciałka żółtego, a co za tym idzie – produkowana jest zbyt mała ilość progesteronu aby utrzymać ciążę. Skutkiem tego jest wczesna zamieralność zarodków.

Opis przypadku:
Opisywany przypadek dotyczy stosowania produktu mineralno-witaminowego z olejem lnianym i β-karotenem u krów z różnymi zaburzeniami okresu rozrodczego.

Produkt Bovi Oestrus przeznaczony jest dla krów u których występują zaburzenia w okresie okołorujowym w postaci:
– osłabionej manifestacji objawów rujowych
– niedoborów mineralno-witaminowych objawiających
się niższym stopniem rozwoju jajników, brakiem
rozwiniętych pęcherzyków jajnikowych (lub ich
nieprawidłowościami)
– niedoczynności jajników lub ich afunkcji
– podejrzenia wczesnej zamieralności zarodków.

Dodatki mineralno-witaminowe można wprowadzać jako indywidualną metodę wspomagania objawów rui u krów, mogą też służyć jako jeden z elementów zaplanowanej terapii z wykorzystaniem produktów leczniczych.

Podczas prowadzonych badań stosowano zarówno sam Bovi Oestrus jak i połączenie tego preparatu z:
– hormonem PGF2α
– octanem busereliny
– dopochwową wkładką pregesteronową

Preparat Bovi Oestrus wspomaga prawidłowy przebieg i manifestację objawów rujowych, sprzyja poprawie skuteczności zabiegów inseminacji a przede wszystkim uzupełnia niedobory mineralno-witaminowe, które są częstą przyczyną problemów z rozrodem krów. Stosowanie produktu w celu wspomagania terapii skraca okres leczenia i poprawia jego efekty poprzez synergistyczne działanie wobec podawanych substancji czynnych. Szczególnie istotnym składnikiem jest olej lniany zawierający kwasy omega-3, które bardzo korzystnie wpływają na skuteczność inseminacji.

lek. wet. Dariusz Wiesetek
Gabinet Weterynaryjny w Załusinie
Bedlno, pow. kutnowski, woj. łódzkie