Ketoza krów jest najczęściej notowaną chorobą metaboliczną w stadach,  jakie są zasady skutecznej terapii i profilaktyki?

Okres przejściowy u bydła, obejmujący okres zasuszenia od 3 tygodnia przed spodziewanym terminem porodu do 3 tygodnia laktacji, jest szczególny. Decyduje on bowiem w dużym stopniu o prawidłowym przebiegu poporodowych funkcji metabolicznych, zachorowalności, prawidłowym rozrodzie jak również wydajności mlecznej.

Energia Bovi Pover Vet – energetyczny produkt z witaminami, selenem i niacyną

  • źródło składników energetycznych: gliceryna, glikol propylenowy
  • wzmocnienie odporności i pracy wątroby: selen, niacyna
  • gęsta konsystencja, atrakcyjny smak i zapach

W tym czasie dochodzi do całkowitego przestawienia metabolizmu z funkcji anabolicznych (okres zasuszenia) na funkcje kataboliczne związane z rozpoczynającą się laktacją. Obserwuje się także zaburzenia metabolizmu energetycznego. Skutkiem tego jest występowanie:

  • chorób okresu okołoporodowego takich jak – ketoza, zapalenie macicy, zapalenie wymienia, przemieszczenie trawieńca, kwasica żwacza;
  • immunosupresji;
  • zaburzeń w rozrodzie.

Ekonomicznym skutkiem ujemnego bilansu energetycznego jest:

  • spadek wydajności mlecznej;
  • koszty terapii;
  • karencja na mleko i mięso;
  • brakowanie krów z dalszej hodowli, bez możliwości pełnego wykorzystania ich potencjału genetycznego.

Ketoza krów jest najczęściej notowaną chorobą metaboliczną w stadach

Częstotliwość występowania ketozy krów w postaci subklinicznej wynosi 9 – 34%. Pierwotna (spontaniczna) ketoza jest ściśle skorelowana z okresem największego ujemnego bilansu energetycznego tj. 2 pierwszych miesięcy po porodzie.

Natomiast wtórna ketoza krów towarzyszy chorobom przebiegających ze spadkiem apetytu. Obserwujemy go głównie w początkowym okresie laktacji, a także sporadycznie w okresie przedporodowym. Typowa wtórna ketoza najczęściej występuje przy przemieszczeniu trawieńca.

Energia Hepamin – produkt energetyczny wspomagający regenerację wątroby

  • źródło składników energetycznych: gliceryna, glikol propylenowy, propionian sodu
  • regeneracja wątroby: metionina, ostropest plamisty (sylimaryna), karczoch
  • zmniejszenie zagrożenia ketozą i ochrona wątroby w jednym produkcie

Symptomy ketozy klinicznej

Na kliniczną postać ketozy u pojedynczych zwierząt w stadzie wskazują:

  • objawy niestrawności,
  • zmiana konsystencji kału,
  • spadek apetytu,
  • spadek wydajności mlecznej;
  • objawy neurologiczne.

Ketoza subkliniczna jest typową chorobą dla większej liczby zwierząt w stadzie. W tej postaci brak jest wyraźnych objawów klinicznych, natomiast właściwe rozpoznanie opiera się na badaniu laboratoryjnym krwi lub moczu.

Czym jest ketoza pokarmowa?

Ketoza pokarmowa występuje niezwykle rzadko i niezależnie od okresu laktacji, wieku oraz rodzaju zwierząt. W swojej patogenezie nie jest ona połączona z deficytem energetycznym, tylko ze spożywaniem pokarmu zawierającego np. kwas masłowy zawarty w zepsutych kiszonkach. W tabeli numer 1 zostały przedstawione najbardziej istotne dane dla zróżnicowania 3 typów ketozy.

Tab. 1. Porównanie 3 różnych typów ketozy u bydła mlecznego.

*NEFA – (ang.) niezestryfikowane kwasy tłuszczowe

Ketoza krów – badania dodatkowe krwi, moczu i mleka pozwalają na jej potwierdzenie

Już na podstawie jakościowej obecności związków ketonowych w moczu lub mleku można kontrolować występowanie subklinicznej lub klinicznej ketozy w stadzie. W tym celu wykorzystuje się szybkie testy diagnostyczne. Cechą charakterystyczną dla ujemnego bilansu energetycznego i ryzyka rozwoju ketozy jest wysoka zawartość tłuszczu w mleku przy niskim stężeniu białka w mleku (poniżej 3,05%). Wyrazem nieprawidłowego składu mleka u krów ketozowych jest wysoki wskaźnik zawartości tłuszczu w stosunku do białka mleka, który przekracza 1,5 i jednocześnie niski wskaźnik zawartości białka w stosunku do zawartości tłuszczu mleka, który obniża się poniżej 0,6.

Użyteczną informacją dla hodowcy jest od kilku lat nowa pozycja w wynikach użytkowości mlecznej. Przy występowaniu subklinicznej ketozy w stadzie u 10% lub 20 % świeżo wycielonych krów pojawia się komunikat UWAGA: stado zagrożone (10%) lub silnie zagrożone (20%) subkliniczną ketozą. Jednocześnie indywidualnie wykazywane są krowy zagrożone.  

Energia Vet – energetyczny produkt z selenem, niacyną i betainą

  • źródło składników energetycznych: gliceryna, glikol propylenowy
  • wzmocnienie odporności i pracy wątroby: selen, niacyna, betaina
  • poprawa smakowitości paszy dla krów z osłabionym apetytem

Lekarz weterynarii na podstawie badań laboratoryjnych krwi (stężenie β-hydroksymaślanu, stężenie NEFA, aktywności AST, GGT, GLDH) może określić rodzaj ketozy, ale także stopień uszkodzenia wątroby i rokowanie. W terenowej praktyce często jest wykorzystywane szybkie, bezpośrednio przy pacjencie, ilościowe określanie stężenia β-hydroksymaślanu (w mmol/L)  a także glukozy (w mg/dL) przy pomocy glukometru.

Brak efektów leczenia klinicznej ketozy, wysokie stężenie NEFA wysokie stężenie β-hydroksymaślanu, niskie stężenie glukozy, wysoka aktywność enzymów wątrobowych (AST, GGT, GLDH) przemawia za ketozą II typu, przy której rokowanie jest z reguły niepomyślne. Na podstawie stężenia  β-hydroksymaślanu  (powyżej 0,6 mmol/L) i stężenia NEFA (powyżej 0,4 mmol/L) określonego już na 14 – 2 dni przed spodziewanym terminem porodu, można wytypować krowy zagrożone deficytem energetycznym.

Suplementacja żywieniowa znacznie ogranicza zachorowalność

W celu przezwyciężenia już występującego negatywnego bilansu energetycznego i ryzyka wystąpienia chorób okresu okołoporodowego, konieczna jest suplementacja żywieniowa. W tym okresie wskazane jest podawanie wieloskładnikowych preparatów zawierających:

  • substancje glukogenne (glikol propylenowy, gliceryna),
  • witaminy grupy B,
  • metioninę,
  • niacynę
  • naturalne substancje o działaniu ochronnym na wątrobę zawarte w roślinach leczniczych takie jak ostropest plamisty, karczoch.  

Tego typu suplementacja żywieniowa znacznie ogranicza zachorowalność, jak również obniża koszty leczenia.

dr Jan Marczuk
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt
Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt Gospodarskich i Koni
Wydział Medycyny Weterynaryjnej w Lublinie