Ketoza - wpływ na rozród krów

Zaburzenia metaboliczne (takie jak ketoza), niepłodność oraz choroby gruczołu mlekowego są schorzeniami najczęściej występującymi i przynoszącymi poważne straty ekonomiczne w hodowli krów mlecznych.

Zjawiska te, szczególnie uwidaczniają się w stadach o wysokiej wydajności mlecznej, a także w złym zarządzaniu tymi gospodarstwami. Tłem do występowania zaburzeń metabolicznych, rozrodu oraz chorób gruczołu mlekowego są na pewno warunki środowiskowe takie jak żywienie w końcowej fazie zasuszenia i podczas przejścia na dawkę o wysokiej koncentracji energii i białka, które są niezbędne do wysokiej produkcji mleka we wczesnej fazie laktacji.

Energia Bovi Pover Vet – energetyczny produkt z witaminami, selenem i niacyną

źródło składników energetycznych: gliceryna, glikol propylenowy,

wzmocnienie odporności i pracy wątroby: selen, niacyna,

gęsta konsystencja, atrakcyjny smak i zapach,

Złe wskaźniki rozrodu są następstwem m.in. zaburzeń metabolicznych. Najczęściej uwidaczniające się w pierwszych miesiącach laktacji choroby metaboliczne to:

ketoza,
zespół stłuszczonej wątroby (zespół zwyrodnienia tłuszczowego wątroby);
porażenia poporodowe;

Prawidłowe żywienie powinno być połączone z zapewnieniem zwierzętom właściwego dobrostanu. To pozwoli na zmaksymalizowanie pobrania przez nie odpowiedniej dawki pokarmowej. Do głównych czynników powstawania chorób metabolicznych należy zaliczyć:

wysoką wydajność mleczną w pierwszych miesiącach laktacji,
ujemny bilans energii w tych miesiącach,
nieprawidłowe (intensywne) żywienie w okresie zasuszenia oraz w pierwszych dwóch miesiącach laktacji.

Ketoza główna choroba wśród chorób metabolicznych

Z wyżej wymienionych chorób metabolicznych, główną chorobą, najczęściej występującą w stadzie krów o wysokiej wydajności mlecznej jest k e t o z a . Ta jednostka chorobowa może występować w postaci klinicznej jak również subklinicznej.

W postaci klinicznej, ketoza charakteryzuje się występowaniem pełnych objaw, które są łatwo rozpoznawalne przez lekarza weterynarii i doświadczonych hodowców. Na tę postać może chorować w stadzie 2-15 % zwierząt. Jest ona bardzo niebezpieczna z powodów ekonomicznych. Powoduje pogorszenie wskaźników rozrodu, mastitis, mniejszą wydajność mleczną, jak również większą zapadalność na inne schorzenia (spadek odporności).

Ketoza subkliniczna nie wykazuje objawów klinicznych mimo podwyższonego poziomu ciał ketonowych (acetonu, kwasu acetooctowego i β-hydroksymasłowego), z tych powodów jest trudno wykrywalna i może chorować na nią w stadzie 30-55 % krów.

Ryc. 1. Łańcuch przyczyna – skutek (prof. Maria Nikołajczuk)

Ketoza jej wszystkie postacie przyczyniają się do obniżenia płodności i wydajności mlecznej stada

Dokładne mechanizmy zależności pomiędzy zaburzeniami przemiany materii, w tym również ketozy a płodnością krów nie zostały jeszcze dokładnie wyjaśnione. Ale z dużym prawdopodobieństwem, na podstawie różnych objawów można stwierdzić, że ta zależność jest bardzo duża. Ujawnia się ona przez cały okres życia zwierzęcia i jego użytkowania. Począwszy od zapłodnienia poprzez okres implantacji, tworzenia łożyska, wczesny rozwój zarodkowy i płodowy, dojrzewanie płciowe i fizyczne, a także okres porodu i okres poporodowy do ponownego zapłodnienia.

Negatywny wpływ ketozy na rozród widoczny jest na każdym etapie (piętrze) jego regulacji hormonalnej a także w funkcji każdego odcinka narządu rodnego i gruczołu mlekowego. Wpływa to negatywnie na oś regulacji: centralny układ nerwowy – podwzgórze – przysadka mózgowa – jajniki – macica – gruczoł mlekowy.

Glikol Vet – produkt energetyczny z propanianem sodu

źródło składników energetycznych: glikol propylenowy, gliceryna, propionian sodu,

witaminy: D, E, z grupy B i niacyna,

zmniejszenie zagrożenia ketozą, działanie wydłużone w czasie,

Zaczynając analizę od najwyższego piętra regulacji neurohormonalnej zwraca się uwagę na podwzgórze, które wytwarza GnRH – gonadoliberyny – uwalniacze (GnRH – FSH i LH) stymulujące przedni płat przysadki mózgowej do cyklicznej syntezy FSH i LH. Hormon folikulotropowy FSH stymuluje rozwój pęcherzyków jajnikowych a LH (hormon luteotropowy) powoduje dojrzewanie pęcherzyków dominujących i ich owulację (uwalnianie komórki jajowej).

Wzrost pęcherzyków jajnikowych zdolnych do owulacji wymaga wzrastających ilości glukozy wewnątrz-pęcherzykowej

Przy braku energii może dojść do zaburzeń owulacji i powstawania torbieli jajnikowych. Ciała ketonowe powodują zmniejszenie sekrecji gonadoliberyn (FSH i LH). Przyczyniają się w ten sposób do opóźnienia a także zmniejszenia aktywności jajników po porodzie. To z kolei objawia się osłabieniem wzrostu i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, zmniejszenia przez nie sekrecji estrogenów, opóźnionej owulacji, rozwoju i dojrzewania ciałka żółtego a także mniejszej produkcji progesteronu. Ujemny bilans energii opóźnia rozpoczęcie normalnej aktywności jajnikowej, co zmniejsza ilość cykli rujowych przed skutecznym pokryciem.

Energia B-Pover Vet – produkt energetyczny z kompleksem witaminy B

źródło składników energetycznych: gliceryna, glikol, witaminy z grupy B,

łatwo przyswajalne komponenty energetyczne,

atrakcyjny zapach i smak z nutą pomarańczy,

Zmniejszenie ilości produkowanych estrogenów przez rozwijające się pęcherzyki jajnikowe, jako następstwo niskiej sekrecji FSH i LH wpływa na:

intensywność objawów rujowych,
ich osłabienie (cicha ruja) lub ich brak,

Słabo rozwijające się ciałka żółte na jajnikach jako następstwo niskiej sekrecji LH to niski poziom progesteronu. To pogarsza warunki dla implantacji zarodka w macicy i utrzymania ciąży.

Zmniejszenie koncentracji glukozy we krwi, w wyniku ujemnego bilansu energetycznego obniża stężenie insuliny, co również ogranicza sekrecję LH i reakcję jajników na LH.

Jednostki chorobowe będące skutkiem niedoborów energii i ketozy

Najczęstsze schorzenia w okresie poporodowym wynikające z niedoborów energii i powstania ketozy to:

opóźniona inwolucja macicy (20-25 %),
metritis (14-18%),
endometritis (25-30%),
nieczynność jajników (7-14 %),
cysty jajnikowe (8-13 %),
zalegania i porażenia poporodowe (15-20%),
zamieralność zarodków (15 – 25 %).

Następstwem wymienionych jednostek chorobowych jest obniżenie płodności stada. Świadczą o tym wymierne wskaźniki płodności, które ulegają znacznemu pogorszeniu. Dotyczy to głównie:

wskaźnika zapładnialności, który zmniejsza się do 25-30 %,
indeks inseminacyjny wzrasta powyżej 4,0 ,
wskaźnik ciąży ponad 3,5,
długość okresu międzyciążowego wydłuża się do 200-250 dni,
pierwsza ruja występuje po 60 dniu od porodu i jest słabo rozpoznawalna.

Krowy z objawami cichej rui nie są unasienniane lub zabieg ten wykonywany jest zbyt późno po pęknięciu pęcherzyka i owulacji.

Reasumując

Błędy żywieniowe popełniane w szczególności w okresie przejściowym u krów mlecznych, są przyczyną powstawania chorób metabolicznych. Skutkują one obniżeniem płodności stada i spadkiem wydajności mlecznej, co w konsekwencji przynosi duże straty ekonomiczne w stadach krów mlecznych.