Zabieg inseminacji krów stosowany jest w Polsce od ponad pięćdziesięciu lat. Dziś nie wyobrażamy sobie prowadzenia hodowli bydła bez stosowania sztucznego unasieniania.

Spośród licznych zalet zabiegu inseminacji krów do najważniejszych zaliczyć należy:

  • możliwość wykorzystania nasienia najlepszych buhajów bez ograniczeń czasowych czy geograficznych,
  • szybszą możliwość uzyskania postępu hodowlanego oraz wpływania na określoną cechę hodowlaną lub produkcyjną w oparciu o parametry wyceny buhajów,
  • stosowanie nasienia od buhajów zdrowych, pozostających pod nadzorem weterynaryjnym,
  • dostępność nasienia buhajów wielu ras: mięsnych, mlecznych, kombinowanych – polskich i zagranicznych,

W ciągu kilkudziesięciu lat stosowania sztucznej inseminacji u bydła, stale udoskonalano technologię samego zabiegu poprzez wprowadzanie nowych, wygodnych i przydatnych urządzeń, takich jak kubki do rozmrażania nasienia czy jednorazowe osłonki na pistolet inseminacyjny.

Wciąż jednak problematyczna jest fizjologia krowy – krótki czas owulacji utrudnia przeprowadzenie zabiegu. Cykl rujowy krowy przedstawiający czas trwania każdej z faz zaprezentowano na Ryc. 1.

Prawidłowe określenie terminu inseminacji

W fazie przedrujowej u krowy narasta aktywność płciowa, zwierzę obskakuje inne krowy, obwąchuje je. Ruja właściwa trwa zaledwie około 18 godzin – oznacza to że krowę wykazującą objawy rui rano, należy zainseminować wieczorem tego samego dnia; analogicznie krowę latującą się wieczorem powinno się poddać zabiegowi sztucznego unasieniania rankiem następnego dnia.

Prawidłowe określenie terminu inseminacji wymaga skrupulatnej obserwacji zachowania krowy oraz sprawnie przeprowadzonego badania rektalnego oceniającego stan jajników oraz pęcherzykach

Wykonanie unasieniania w złym terminie stwarza konieczność powtórzenia zabiegu w kolejnej rui. Wiąże się to ze stratami wynikającymi z przedłużenia laktacji i obniżenia wydajności mlecznej.

Czynniki wpływające na obniżenie wskaźnika zacieleń to:

  • niedobory mineralno – witaminowe
  • zaburzenia hormonalne
  • błędy żywieniowe
  • schorzenia metaboliczne

Możemy je dziś, w większości przypadków wyeliminować stosując leki, hormony oraz dodatki żywieniowe. 

Nasienie buhajów w formie żelu

Nadal jednak problematycznym pozostaje uchwycenie odpowiedniego terminu inseminacji. Od 2010 roku w Polsce dostępne jest nasienie buhajów w formie żelu. Początkowo w tej postaci występowało jedynie nasienie rasy Norweskiej Czerwonej, obecnie oferta rozszerzyła się o rasy Holsztyńsko – Fryzyjską oraz Brown Swiss.

Technologia żelowa opiera się na wykorzystaniu naturalnej substancji unieruchamiającej plemniki przed procesem kriokonserwacji. Dzięki temu komórki nasienia są uwalniane w macicy krowy przez dłuższy okres czasu; zwiększa się ich przeżywalność i żywotność. Sprawia to, że moment owulacji staje się mniej krytyczny, dodatkowo zwiększa się prawdopodobieństwo zapłodnienia. Nasienie w formie żelu polecane jest zwłaszcza dla sztuk zacielających się po kilku zabiegach oraz dla krów wysokowydajnych, zagrożonych kwasicą, u których owulacja przedłuża się.

lek. wet. Agnieszka Wieczorek