Poziom komórek somatycznych w mleku uważany jest za jeden z podstawowych wskaźników zdrowotności wymienia. W wyniku regeneracji nabłonka tkanki gruczołowej, do mleka dostają się uszkodzone i zużyte komórki. Stanowią one około 70% ogólnej liczby komórek somatycznych u zdrowej krowy. Pozostałe 20 – 30% to białe ciałka krwi przechodzące do mleka z krwi.

Za prawidłowy poziom komórek somatycznych w mleku zdrowej krowy uważa się liczbę od 50 do 200 tys/ml – jest to wartość graniczna pomiędzy zdrowym a chorym gruczołem. Zdecydowaną większość powinny stanowić komórki nabłonkowe naturalnie występujące w mleku. Zachwianie proporcji na korzyść drobnoustrojów lub leukocytów każdorazowo świadczy o stanie zapalnym. Może on wynikać z zakażenia patogenami lub uszkodzenia mechanicznego wymienia, ćwiartki lub strzyka.

Jodo-Derm Vet – dipping na bazie jodu

  • zmniejszenie narażenia na patogeny: jod,
  • ochrona skóry strzyków: substancje pielęgnacyjne,
  • wygoda stosowania: ciemny kolor produktu jest wyraźnie widoczny na skórze po nałożeniu,

Na poziom komórek somatycznych niewielki wpływ mają również czynniki środowiskowe, takie jak faza laktacji, wiek krowy czy też moment wycielenia. Ocenia się, że dziedziczność w przypadku poziomu komórek somatycznych jest znikoma. Nie należy jej więc brać pod uwagę rozpatrując przyczynę utrzymujących się problemów z podwyższonym poziomem KS u wybranej sztuki.

Obecnie w Polsce mleko surowe w klasie Extra powinno zawierać < 100 tys. drobnoustrojów w 1 ml mleka oraz < 400 tys KS/ml. Szczegółowe wskazania dla poszczególnych klas przedstawiono w Tabeli 1.

Tabela 1. Klasy mleka wg wskazań Unii Europejskiej  i Federacji Rosyjskiej

Podwyższona liczba KS ma negatywny wpływ na wiele czynników:

  • powoduje obniżenie wydajności mlecznej (od 0,5 do 1kg dziennie),
  • wpływa na zachwianie stosunku białka do tłuszczu – mleko ma gorszą jakość, jest mniej przydatne do przetwórstwa,
  • liczba KS powyżej 400tys/ml eliminuje mleko ze sprzedaży lub znacznie obniża cenę skupu (mleko pozaklasowe) powodując spadek ekonomiki produkcji,

Najważniejszym czynnikiem w obniżaniu liczby KS jest ustalenie przyczyny pogorszenia stanu zdrowotnego wymienia. W każdym przypadku pewnym jest zachwianie statusu immunologicznego organizmu a także osłabienie zdolności regeneracyjnych wymienia.

Podwyższona liczba komórek somatycznych – opis przypadku

Opisywany przypadek dotyczy stada krów mlecznych liczącego 40 sztuk, w tym 30 krów dojnych. W październiku 2016 roku pojawił się problem z podwyższoną liczbą KS w mleku zbiorczym. Taka sytuacja wiązała się z obniżeniem wynagrodzenia za mleko w skupie.

Powtarzający się problem spowodował wystosowanie przez mleczarnię pisma informującego o konieczności podjęcia działań zmierzających do zniwelowania problemu. Początkowo, na podstawie druków oceny, przeprowadzono weryfikację wszystkich krów w celu wskazania sztuk u których występuje największy problem z podwyższoną liczbą KS. 

Nasączane ręczniki celulozowe – ręczniki do dezynfekcji przedudojowej

  • mają postać zanurzonych w płynie i zamkniętych w wiaderku arkuszy,
  • skutecznie myją i pielęgnują skórę wymienia, bez potrzeby osuszania strzyków przed nakładaniem kubków udojowych,
  • płyn, w którym zanurzone są ręczniki ma właściwości biobójcze,

Następnie pobrano mleko osobno z każdej ćwiartki i poddano je badaniu na obecność KS. Ćwiartki, z których otrzymywano mleko z najwyższą liczbą, wyeliminowano z doju do mleka zbiorczego. Dodatkowo, wdrożono następujący schemat leczenia:

  • podanie preparatu immunostymulującego opartego na inaktywowanych szczepach bakteryjnych – zanotowano brak wyraźnego efektu terapeutycznego,
  • na podstawie wykonanego posiewu mleka, stwierdzono zakażenie aureus oraz E. coli (u niektórych sztuk – hemolityczne),
  • wykonany antybiogram wykazał wrażliwość szczepów na marbofloksacynę oraz średnią wrażliwość na cefalotynę,
  • włączono antybiotyk – marbofloksacynę w dawce 2 mg/1 kg m. c.,
  • część krów otrzymywała w międzyczasie tuby dowymieniowe z cefalosporyną – efekt terapeutyczny średni.

Wobec ciągłego wzrostu liczby KS u niektórych sztuk, wdrożono zmiany w higienie doju:

  • jednorazowe ręczniki dla każdej krowy
  • sztuki zakażone aureus dojone były na końcu aby ograniczyć rozprzestrzenianie bakterii w stadzie
  • dezynfekcja aparatu udojowego między dojami
  • dipping po każdym doju

Po zastosowaniu terapii lekowej zmierzającej do eliminacji drobnoustrojów chorobotwórczych, wobec niezadowalającego efektu, zastosowano bolus mineralno – ziołowy obniżający liczbę komórek somatycznych w mleku poprzez wzmacnianie tkanek wymienia i stymulację odporności całego organizmu.

Schemat leczenia wraz z wynikami z próbnych dojów przedstawiono w Tab. 2.

Wynik zastosowanego leczenia

Udało się obniżyć zawartość KS w mleku zbiorczym. U kilku sztuk nastąpiła wyraźna redukcja KS – zastosowane preparaty wraz ze zmianami w zarządzaniu higieną doju przyniosły spodziewany efekt. Wzajemne współdziałanie podanego antybiotyku, jak również składników ziołowych i mikroelementów zawartych w bolusie pozwoliło na uzyskanie wyników próbnych dojów na dużo lepszym poziomie.

U kilku sztuk poziom KS utrzymał się na wysokim poziomie (nawet z niewielkim wzrostem). Aktywizacja układu immunologicznego na kilku poziomach (antybiotyk, mieszanka ziołowa) u niektórych sztuk początkowo prowadzić może do zwiększonej immunosupresji co uwidacznia się w pierwszym badaniu mleka podwyższoną liczbą KS (utrzymującą się lub wzrastającą) i uwidaczniać się może w postaci zapalenia wymienia. Z upływem czasu status immunologiczny organizmu stabilizuje się na stałym poziomie prowadząc do spadku poziomu KS i poprawy stanu zdrowia gruczołu mlekowego, co powinno być widoczne w kolejnym badaniu.

Lacti-Derm Vet – dipping na bazie kwasu mlekowego

  • działanie antyseptyczne: kwas mlekowy, kwas glikolowy,
  • ochrona delikatnej skóry wymienia: nagietek, gliceryna,
  • zmniejszenie obrzęków: kasztanowiec,

W przypadku krów z długotrwałym podwyższeniem poziomu KS w mleku, pogorszenie statusu zdrowotnego wynika najczęściej z kilku czynników. Wdrożenie zmian związanych z higieną doju, żywieniem, jakością paszy, a także zastosowanie odpowiednich środków terapeutycznych, prowadzić będzie do poprawy stanu zdrowia.

Wybierając preparat wspomagający funkcjonowanie gruczołu mlekowego, dobrym sposobem jest zastosowanie naturalnych środków wpływających na poprawę statusu immunologicznego całego organizmu, zachowując jednocześnie produkcyjność krowy na odpowiednim poziomie i unikając okresu karencji.

lek. wet. Leszek Mańkowski