Choroby racic i nóg są jednymi z częstszych schorzeń w stadach krów wysokowydajnych i jedną z ważniejszych przyczyn brakowania. Szacuje się, że obecnie usuwaniu ze stada w związku z problemami określanymi jako zdrowotność racic podlega około 10 – 15% krów. W stadach o zwiększonej wydajności procent ten może być większy i dochodzić do 30.

W opracowywanych obecnie programach hodowlanych selekcja krów w oparciu o stan zdrowotność racic nie jest tak istotna jak mleczność czy budowa wymienia, a to właśnie choroby układu ruchu skracają w dużym stopniu okres użytkowania krów. Według obecnych danych, średnia ilość laktacji u krów rasy HF wynosi około 2,45. Tak niski wynik nie pozwala na wykorzystanie pełnego potencjału krowy skoro szczyt mleczności wypada w 3 – 4 laktacji.

Do najważniejszych czynników pogarszających zdrowotność racic zalicza się:

  • błędy żywieniowe (podkliniczna kwasica o przedłużonym przebiegu),
  • niska częstotliwość lub brak korekcji racic,
  • brak odpowiednich zabiegów higienicznych (kąpiele racic, wymiana ściółki),
  • wypas na nieodpowiednim podłożu (zbyt błotniste lub kamieniste)
  • niedobory mineralno – witaminowe (Ca, P, Zn, Se, biotyna).

Krowy, u których występują schorzenia układu ruchu stają się osowiałe, pobierają mniej paszy, a co za tym idzie spada u nich wydajność mleczna. W przypadku zakażeń bakteryjnych dochodzi podwyższona ciepłota ciała, apatia i brak apetytu związane z postępującym stanem zapalnym.

Zdrowotność racic – postępowanie profilaktyczne

Suplementacja mineralno-witaminowa, poprawia funkcjonowanie racic. W ostatnim czasie popularna w tym zakresie stała się biotyna (witamina H). Stymuluje ona wytwarzanie keratyny oraz substancji cementującej rogu racicowego poprzez zwiększenie zawartości tłuszczu w rogu racicowym co skutkuje zmniejszeniem zawartości wody w tej tkance i utwardzeniem racicy.

Pedes Glue – żel do pielęgnacji racic po zabiegach chirurgicznych

  • utwardzenie puszki racicowej: chelat miedzi,
  • zabezpieczenie miejsca po zabiegu: chelat cynku,
  • forma gęstego żelu zapewnia prawidłowe działanie produktu,

U krów u których występują schorzenia racic stwierdza się niższą zawartość biotyny we krwi niż u krów zdrowych. Podobnie istotnym związkiem jest cynk, który odpowiada za właściwe funkcjonowanie skóry i jej wytworów.

Poprawa zdrowotności racic – opis przypadku

Opisywany przypadek dotyczy stada krów mlecznych liczącego 60 sztuk krów dojnych plus sztuki zasuszone i młodzież. Schemat żywienia obejmował TMR skarmiany na stole paszowym. Obora jest pod stałym nadzorem żywieniowca (kontrola dawki). W maju 2017 roku pojawił się problem u kilkunastu sztuk związany ze zmianami w obrębie kończyn – zwłaszcza tylnych. Właściciele i opiekunowie zauważyli u niektórych sztuk nasilające się kulawizny, dłuższy czas polegania, mniejsze spożycie paszy oraz obniżoną wydajność.

Stado zostało poddane weryfikacji w celu wskazania sztuk z zaburzeniami w obrębie kończyn. Kulawizny oceniano z wykorzystaniem specjalnego programu, według 4-stopniowych algorytmów ustalonych przez producenta oraz wizualnie w 5-stopniowej skali. Ocena lokomocji opiera się na obserwacji krowy w pozycji stojącej oraz w ruchu, każda oceniana krowa otrzymuje wybrany stopień zgodnie z opisem:

  1. postawa normalna – w pozycji stojącej i podczas chodu linia grzbietu jest prosta, nogi i racice prawidłowo ustawione.
  2. lekka kulawizna – w pozycji stojącej linia grzbietu prosta, podczas chodu lekko łukowata; podkliniczna forma kulawizny.
  3. umiarkowana kulawizna – stoi i porusza się z łukowato wygiętym grzbietem, stawia krótkie kroki jedną lub kilkoma nogami; podkliniczna forma kulawizny.
  4. kulawizna – łukowato wygięty grzbiet w pozycji stojącej i podczas chodu, krowa utyka na jedną lub więcej kończyn, widoczna kulawizna; kliniczna postać kulawizny racic.
  5. ostra kulawizna – grzbiet mocno wygięty, krowa nie chce stawiać i obciążać przynajmniej jednej kończyny, może mieć trudności w podnoszeniu się z pozycji leżącej lub w ogóle nie chce wstawać; kliniczna postać kulawizny.

Następnie przeprowadzono badanie dodatkowe w obrębie szpary międzyracicznej oraz koronki uzupełniając dokonaną wcześniej ocenę wybranych krów.

Zdiagnozowano następujące problemy:

  • zanokcica (Interdigital dermatitis);
  • ropowica szpary międzyracicznej (Interdigital abscess);
  • wrzód podeszwy (ulcus);
  • choroba Mortellaro (Digital dermatitis).

Zastosowane rozwiązania mające wpływ na zdrowotność racic

Wdrożono kilka kroków w celu wyleczenia kulawizn i ograniczenia ryzyka wystąpienia nowych:

  • Korekcja racic – jest ważnym elementem zapobiegania i leczenia schorzeń racic. Zabieg ten przeprowadziła zewnętrzna firma. Przeprowadzono korekcję, usunięto owrzodzenia z założeniem opatrunków.
  • Higiena – przeprowadzono dezynfekcję budynków i sprzętu. Odkażono korytarze i przejścia oraz wymieniono ściółkę.
  • Leczenie – miejscowe leczenie antybiotykami w sprayu lub w proszku. Zanokcicę i chorobę Mortellaro poddano leczeniu według zalecanych schematów tj. ceftiofur 50 mg/ml i ketoprofen 150 mg/ml. U niektórych sztuk, w przypadku braku efektu podano po 10 dniach oksytetracyklinę 20 mg/kg m.c. Stosowano też ogólnodostępne środki bakteriobójcze do posypywania na podłoże i na racice.
  • Kąpiele – ze względów technicznych nie udało się ich wprowadzić.
  • Obserwacja – wprowadzono stałą rutynową obserwację krów w stadzie. Obserwacja taka wymaga pewnego doświadczenia, jednak istnieją pomocne wskazówki pozwalające ustalić czy istnieje problem oraz jaka jest jego skala.

Skutki podjętych działań

Wszystkie środki, które zostały wprowadzone aby polepszyć zdrowotność racic dały znaczną poprawę u kilku sztuk. Reszta zwierząt wykazała jedynie lekkie zmniejszenie objawów wizualnych w obrębie racic jak i nieznaczne zmniejszenie stopnia kulawizny. Wobec braku zadowalających efektów leczenia, właściciele zdecydowali się na podanie krowom problematycznym preparatu wspomagającego mineralno-witaminowego w formie bolusa podawanego dożwaczowo przy użyciu aplikatora.

Pedes Spray – płyn do pielęgnacji racic po korekcji

  • utwardzenie puszki racicowej: chelat miedzi,
  • zabezpieczenie miejsca po zabiegu: chelat cynku,
  • płyn do stosowania na racice po zakończeniu leczenia,

Po 2 – 3 tygodniach zauważono znaczne ograniczenie zmian oraz poprawę lokomocji krów. W ocenie subiektywnej właścicieli pod zastosowaniu preparatu wspomagającego nastąpiła szybsza poprawa wizualna zmian na racicach. Szybciej też wracała sprawność ruchowa.

W Tabeli 1. przedstawiono wyniki badania z wykorzystaniem programu do oceny racic oraz oceny wizualnej wykonanej przed i po zastosowaniu bolusa.

Przyjęty schemat postępowania stosowano na nowych sztukach dołączając podanie bolusów w tym samym czasie. Dało to znacznie szybszy powrót do zdrowia (subiektywna ocena – ok. 10 dni szybciej) w porównaniu do krów, u których najpierw zastosowano środki farmakologiczne a dopiero później podano bolusy.

Poprawa dobrostanu krów i ich dłuższe eksploatowanie dzięki działaniom wpływającym na zdrowotność racic wymaga doświadczenia i odpowiedniego zarządzania, jest to jednak działanie bardzo opłacalne. Warto stosować preparaty wspomagające funkcjonowanie układu ruchu u bydła. Ważnym aspektem jest również właściwa opieka weterynaryjna oraz doradztwo dla hodowców w zakresie profilaktyki oraz wprowadzania zmian, które pozytywnie wpływają na stan racic.

lek. wet. Tomasz Kowalski, Gabinet Weterynaryjny ŚWIAT CZWORONOGA, ul. Partyzantów 10, 22-630 Tyszowce pow. tomaszowski, woj. Lubelskie